Як падлічылі спецыялісты, штогод як мінімум 40 мільёнаў жанчын сутыкаюцца з той ці іншай доўгатэрміновай праблемай, выкліканай родамі. Не апошняе месца ў гэтым спісе займае пасляродавая дэпрэсія. Яе, у адрозненне ад фізіялагічных парушэнняў, нашмат прасцей спісваць на банальную стомленасць, і ў некаторых атрымліваецца ігнараваць праблему гадамі. Але якія ў гэтага могуць быць наступствы? Як зразумець, што вы ў зоне рызыкі? Сямейны псіхолаг Вольга Гома расклала ўсё па палічках — як для жанчын, так і для мужчын, у якіх таксама можа ўзнікнуць дэпрэсія пасля з’яўлення дзіцяці.
Успомніце: у які перыяд часу вам стала горш і як доўга гэта цягнецца
Каб зразумець, ці ўсё з вамі добра, спачатку трэба вызначыць, што менавіта вы цяпер пражываеце. Магчыма, пагаршэнне настрою пакуль і праўда можа лічыцца абсалютнай нормай, і біць трывогу рана.
— Практычна адразу пасля родаў у большасці жанчын з’яўляецца стан, якое называецца «бэйбі-блюз» (ад англійскага выразу «baby blues»: літаральна «дзіцячая хандра». — Заўв. рэд.), — расказвае спецыялістка. — Што можа адчуваць мама ў гэты час? Напрыклад, моцнае ваганне настрою, трывожнасць, адчуванне «я не даю рады» і навязлівае пытанне ў галаве «што наогул рабіць з гэтым дзіцем?». Такі стан звязаны хутчэй з гармонамі і, як правіла, праходзіць сам за некалькі тыдняў, так што не патрабуе ніякага лячэння.
Як адзначае Гома, у адрозненне ад бэйбі-блюзу, пасляродавая дэпрэсія можа праявіцца ў розных прамежках часу, а часам нават дыягнаставацца значна пазней за першыя месяцы пасля з’яўлення дзіцяці на свет.
— Пасляродавая дэпрэсія можа праявіцца як адразу пасля нараджэння дзіцяці, так і ў першыя 12 месяцаў пасля родаў, — тлумачыць Гома. — Бываюць выпадкі, калі жанчыны прыходзяць па дапамогу і нашмат пазней. Напрыклад, дзіцяці ўжо тры гады, а мама толькі цяпер усведамляе, што з яе станам нешта не тое.
Як дакладна не зблытаць яе з бэйбі-блюзам
Клінічная карціна пасляродавай дэпрэсіі шмат у чым падобная да «класічнага» разладу і дыягнастуецца паводле такога ж спісу сімптомаў з Міжнароднай класіфікацыі хвароб.
— Усяго вылучаюць тры асноўныя прыкметы для пастаноўкі дыягназу: кепскі настрой, страта цікавасці да ранейшых радасцяў і зніжэнне энергіі, — тлумачыць Гома. — Пры гэтым важна разумець, што калі жанчына адпачыла, выспалася, з’ездзіла на выходныя пагуляць з сяброўкамі і ў выніку адчула прыліў сіл — хутчэй за ўсё, гэта ўсё ж была проста стомленасць. Але калі нават пасля адпачынку нічога не мяняецца — захоўваецца адчуванне спустошанасці, трывогі, абыякавасці, — то гэта ўжо трывожны сігнал. Дэпрэсія не праходзіць «сама па сабе» пасля аднаго сну ці прагулкі.
Акрамя пералічаных сімптомаў, як тлумачыць Гома, пасляродавая дэпрэсія можа суправаджацца яскрава выяўленымі эмацыйнымі і фізічнымі зменамі. Так, жанчына можа заўважыць за сабой пастаянную раздражняльнасць, плаксівасць або, наадварот, абсалютнае эмацыйнае здранцвенне, хоць раней такога не было. Пры гэтым мама будзе выконваць усе неабходныя дзеянні падчас догляду дзіцяці, але рабіць гэта нібыта на аўтамаце.
— Калі мы гаворым пра клінічную дэпрэсію, то ўяўляем чалавека, які з цяжкасцю выконвае якія-небудзь функцыі. Мы бачым, як у яго ці яе ў першую чаргу «западаюць» бытавыя пытанні, але ў выпадку пасляродавай дэпрэсіі часта бывае інакш, — падкрэслівае спецыялістка. — Жанчына працягвае выконваць усё неабходнае — корміць дзіця, мяняе падгузнікі, робіць малому нейкія масажыкі, гімнастыкі і гэтак далей, — але пры гэтым усё выконваецца з абсалютна каменным тварам, бо эмоцыі, па сутнасці, замарожаныя. Праз гэта сітуацыя толькі пагаршаецца. У жанчыны можа развівацца пачуццё віны ці адчуванне, што яна дае малому недастаткова любові. На такі стан і варта звяртаць увагу ў першую чаргу, калі гаворка ідзе пра тых, хто побач з маці. А калі гэта вы і адчуваеце нешта падобнае, гэта вельмі важны сігнал — час звярнуцца да спецыяліста.
Сярод дадатковых сімптомаў пасляродавай дэпрэсіі Гома таксама вылучае парушэнні сну і апетыту.
— Больш за тое, парушэнне сну — адзін з самых частых сімптомаў, — адзначае псіхолаг. — Прычым у выпадку з пасляродавай дэпрэсіяй яно можа выяўляцца па-рознаму: і ў выглядзе пастаяннага жадання паспаць, і ў выглядзе немагчымасці заснуць. Абодва гэтыя станы наогул нярэдка бываюць адначасова: цэлы дзень жанчына хоча спаць, а калі надыходзіць ноч, заснуць ніяк не можа. З парушэннем апетыту сітуацыя падобная, і стан можа вар’явацца ад поўнай яго адсутнасці да моцнага пераядання.
Фізічны боль без аб’ектыўнай прычыны — галаўны, цягліцавы або ў жываце, — паводле спецыялісткі, яшчэ адзін сігнал, што арганізм не ў норме. Гэтыя сімптомы могуць узнікаць разам з пагаршэннем эмацыйнага стану, узмацняючы агульнае пачуццё безвыходнасці.
Калі час абавязкова шукаць дапамогі
Вельмі важна не прапусціць момант, калі патрабуецца дапамога, падкрэслівае Гома. Без своечасовага ўмяшання пасляродавая дэпрэсія можа доўжыцца месяцамі, а часам — і гадамі. Так што адкладванне звароту толькі пагаршае стан.
Калі вы заўважылі ў сябе апісаныя вышэй сімптомы — гэта ўжо нагода задумацца пра падтрымку. І пачаць можна з простага кроку.
— Спачатку можна пагаварыць са сваім партнёрам і блізкімі. Магчыма, яны змогуць забраць частку вашых абавязкаў, даць магчымасць адпачыць і наогул узяць цэлы выходны дзень, каб крыху адысці ад такога стану і пазаймацца з псіхолагам, — кажа Гома. — Вядома, не ва ўсіх можа быць магчымасць сустракацца са спецыялістам стабільна раз на тыдзень, у тым ліку фінансавая. Але хай гэта будуць сеансы хаця б раз на два, на тры, хоць на чатыры тыдні. Нават такі крок ужо дапаможа адсочваць свой стан, вучыцца яго рэгуляваць, адпачываць і гэтак далей.
Вольга Гома таксама падкрэслівае, што ёсць і сітуацыі, калі ўжо неабходна літаральна бегчы да доктара.
— Калі ў жанчыны з’яўляюцца навязлівыя думкі пра тое, каб нашкодзіць сабе або дзіцяці, то сітуацыя крытычная. Усе напэўна чыталі гісторыі, як жанчыны, напрыклад, выкідваюць дзяцей з акна, а потым выкідваюцца за імі. Гэта не адбываецца проста так. Хутчэй за ўсё, яны знаходзіліся ў гэтым стане нейкі час і не атрымалі патрэбнай дапамогі, — падкрэслівае спецыялістка. — Таму вельмі важна, калі ў вас ужо з’яўляюцца навязлівыя думкі, жаданне ўдарыць, забіць сябе ці дзіця, то трэба тэрмінова тэлефанаваць каму заўгодна, прасіць прыехаць, пасядзець з дзецьмі, а самой ляцець да спецыяліста як мага хутчэй.
Да якога канкрэтна спецыяліста? Гома кажа, што ў сур’ёзным выпадку гэта не мае вялікага значэння.
— У сітуацыі з навязлівымі думкамі падыдзе абсалютна любы варыянт, які вам даступны проста цяпер фізічна і фінансава, няхай гэта будзе званок на гарачую лінію, бясплатны найбліжэйшы псіхолаг ці псіхіятр з паліклінікі ці нават анлайн-кансультацыя з псіхолагам, псіхатэрапеўтам ці псіхіятрам, — прапануе варыянты Гома. — Лепш зрабіць хоць нешта, чым мучыцца, пакутаваць і потым за гэтыя думкі адчуваць сорам і віну.
Асобны момант — пасляродавая дэпрэсія можа ўзнікаць і ў мужчын, асабліва калі яны таксама адчуваюць высокую эмацыйную і фізічную нагрузку пасля нараджэння дзіцяці.
— Так, у мужчын не адбываецца гарманальных змяненняў, як у жанчын, і іх стан будзе карэктней назваць «разладам адаптацыі», а не «пасляродавай дэпрэсіяй», але сімптомы будуць падобныя, — тлумачыць Гома. — Важна адзначыць, што, як правіла, у такіх выпадках ідзе гаворка пра ўключаных татаў, якія актыўна займаюцца дзіцем і дапамагаюць жонцы. Яны часам бяруць на сябе максімум задач і таксама нялёгка перажываюць змены ў жыцці. Так што і ім у такіх выпадках неабходна звяртацца да спецыяліста.
Калі вы адчуваеце, што трапілі ў падобную цяжкую сітуацыю і маеце патрэбу ў экстраннай псіхалагічнай дапамозе, то ў Беларусі працуе кругласутачная служба экстраннай псіхалагічнай дапамогі «Тэлефон даверу» — 029 899−04−01 (сюды таксама можна звяртацца праз мэсэнджары Telegram, Viber і WhatsApp).
